Verslag online GOO kennisspecial 'Duurzaam verpachten van gronden' (online, 4 november, 10-12 uur)

Op 4 november 2021 organiseerde het GOO in samenwerking met Provincie Noord-Brabant, Provincie Gelderland en Staatsbosbeheer een online kennisspecial over het duurzaam verpachten van gronden door publieke partijen en terreinbeherende organisaties.

Aanpak en inspiratie

Meer dan 30 collega’s van gemeenten, waterschappen en terreinbeherende organisaties meldden zich aan voor deze informatieve sessie. Het merendeel van de deelnemers zijn in de eigen organisatie actief op het gebied van gronduitgifte, waaronder ook enkelen als rentmeester. Enkele deelnemers zijn werkzaam op het gebied van bodem, water, natuur of landbouw.

Het doel van de kennisspecial was het informeren over verschillende mogelijkheden van duurzaam verpachten en het opdoen van inspiratie voor het realiseren van eigen beleidsopgaves door middel van duurzaam verpachten van gronden. Tijdens de kennisbijeenkomst werd aan de hand een aantal presentaties belicht van hoe duurzame pachtuitgifte in de praktijk wordt vormgegeven.

De presentaties werden verzorgd door:
Andrea van Schaik–Almasi – Provincie Noord-Brabant
Leon Claassen – Provincie Gelderland
Hans Jolink – Staatbosbeheer

Met grond komt het rond!

Andrea van Schaik-Almasi beet het spits af en prikkelde alle deelnemers met de uitspraak ‘Met grond krijg je het rond!’. Duurzame gronduitgifte ondersteunt bij het realiseren van maatschappelijke opgaven. Dit is een heel effectief en kostenefficiënt beleidsinstrument voor overheden om op water-, bodem- en natuurdoelen te sturen. Overheden en terreinbeherende organisaties kunnen hiermee een groot verschil maken, want ze hebben 30% van de grond van Nederland in handen. Een deel is natuur, water of infrastructuur, maar een heel groot gedeelte is landbouwgrond en wordt verpacht aan agrariërs. In Brabant is er een leernetwerk, met meer dan 40 betrokken partijen. Een van de eye-openers uit het leernetwerk is dat toegang tot grond belangrijk is voor ondernemers die stappen vooruit willen maken met verduurzamen van de bedrijfsvoering. Na de presentatie van Andrea nam Leon Claassen het stokje over. Provincie Gelderland kent een andere aanpak dan provincie Noord-Brabant als het gaat om duurzaam verpachten van gronden. Provincie Gelderland stelt als eis dat de bodemkwaliteit tijdens de pacht niet achteruit mag gaan. In eerste instantie moesten de pachters dit zelf met bodemonderzoeken aantonen, inmiddels laat de provincie dit onderzoek uitvoeren zodat het uniform plaatsvindt.

Agrariërs van pachter naar partner

Hans Jolink van Staatsbosbeheer hield een inspirerend verhaal over de aanpak van Staatsbosbeheer door pachtgronden te reserveren voor boeren die werken volgens de principes van de natuurinclusieve landbouw. Over het land verdeeld doen nu 17 ondernemers mee aan de pilot. Het is de bedoeling dat dit er voor het eind van 2023 minimaal 40 gaan worden. Hij vertelde dat bij deze nieuwe aanpak de verhouding van de boeren met Staatsbosbeheer verandert ‘van pachter naar partner’. Andrea gaf aan dat in Brabant veel ondernemers geïnteresseerd zijn in de mogelijkheden die Staatsbosbeheer biedt, en dat ruim 60 ondernemers hierover al gesprek gehad met Staatbosbeheer. Staatsbosbeheer creëert met deze aanpak beweging in de transitie naar natuurinclusieve landbouw.

Q&A

Tijdens en de na de presentaties was er ruimte voor vragen. Je leest de vragen en antwoorden in de Q&A.

Naar een Gelders leernetwerk duurzame gronduitgifte?

In Noord-Brabant werken overheden samen in het leernetwerk Duurzame Gronduitgifte. Dit leernetwerk is gericht op alle grondeigenaren in Brabant, naast gemeente, waterschappen en Brabants Water, nemen ook Brabants Particulier grondbezit en stichtingen met groet grondposities deel. Iedereen kan de informatie van het Brabantse leernetwerk gebruiken, zie www.duurzamegronduitgifte.nl. Hier vind je ook de Handreiking  ‘Aan de slag met duurzame gronduitgifte – lessen uit Brabant’.

Een deelnemer constateerde: “Het zou mooi zijn als we als overheden meer gezamenlijk gaan optrekken. We hebben dezelfde doelen. Zeker als we met dezelfde pachters te maken hebben. De kans bestaat dat we dezelfde pachters na elkaar benaderen. Of in één gebied met verschillende metingen/programma’s bezig zijn. Kan dit efficiënter?”

Hans Jolink van Staatsbosbeheer verwacht niet dat je naar uniform model toe kunt. De verschillende overheden en natuurbeschermingsorganisaties hebben verschillende belangen en verschillende pachtvoorwaarden. Bij Rijkswaterstaat/Rijksvastgoedbedrijf ligt de nadruk erg op het genereren van inkomsten. Deze Rijkspartijen willen de pacht ook alleen maar aanbesteden, het liefst in grote eenheden aan de hoogste bieder. Bij de provincie ligt de nadruk op het verbeteren van de bodemvruchtbaarheid en het stimuleren van biologische landbouw. Bij Staatsbosbeheer ligt de nadruk vooral op het vergroten van de biodiversiteit en pachtrechten worden niet gegeven aan de hoogste bieder, maar aan ondernemers die aantoonbare kennis hebben van natuurbeheer en dat ook hebben laten zien op eigen grond. Dus het idee van ‘gooi alle grond maar op één hoop en verdeel het onder de liefhebbers’ gaat niet op.

Aan het einde van de special vroeg Annelies de deelnemers of zij meerwaarde zien in samen optrekken en kennisdelen rondom duurzame pacht in Gelderland. Door middel van digitaal handopsteken toonden de Gelderse deelnemers hun enthousiasme voor dit voorstel. Provincie Gelderland en het Gelders Ondergrond Overleg gaan in gesprek om te kijken of en hoe dit vormgegeven kan worden.

De bijeenkomst werd afgesloten met een enorm ‘dank je wel’ voor de sprekers en de deelnemers. Het was een levendige kennisspecial waarin meerdere aanpakken werden toegelicht en die hopelijk inspiratie heeft gebracht!

De kennisspecial is opgenomen en kun je hier terugzien.

Vragen? Stel ze aan Annelies de Graaf, netwerkcoördinator GOO, via annelies.degraaf@buro38.nl